เรียบเรียงโดย นพ.วรศิลป์ ชีวอัครพันธุ์, นพ.ธนา ธุระเจน
រៀបរៀងដោយ វេជ្ជ.វរសិល្ប៍ ឆវីអគ្គរផាន់,វេជ្ជ.ថាណា ធុរៈចេន
ข้อเสื่อมเป็นโรคที่พบได้บ่อยและมีอุบัติการณ์เพิ่มขึ้นตามอายุขัย ปัจจุบันถือว่าเป็นโรคที่มีความสำคัญโดยเฉพาะในประเทศไทยที่กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มรูปแบบ โรคข้อเสื่อมมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตอย่างเห็นได้ชัดเจน ทั้งทางด้านร่างกายและสภาพจิตใจ สาเหตุของข้อเสื่อมมีทั้งส่วนที่ทราบสาเหตุ เช่น ข้อเสื่อมที่เกิดขึ้นภายหลังจากการได้รับอุบัติเหตุ ข้อเสื่อมที่พบร่วมกับโรคของการอักเสบหรือเยื่อหุ้มข้ออักเสบ และส่วนที่ไม่ทราบสาเหตุซึ่งพบในกลุ่มที่มีการใช้งานมากตามอายุที่เพิ่มขึ้น ผลกระทบตามมาจากข้อเสื่อมได้แก่ กล้ามเนื้อที่ไม่แข็งแรงทำให้มีอาการอ่อนแรง การอักเสบในข้อทำให้มีอาการปวด น้ำเลี้ยงข้อเสียสภาพตามธรรมชาติ และการทำลายกระดูกอ่อนอย่างต่อเนื่อง ทำให้มีอาการปวดเวลาเดินทั้งทางราบและการเดินขึ้นลงบันได รวมทั้งเกิดการผิดรูปของข้อเข่า
ការខ្សោយសន្លាក់ជាជំងឺដែលជួបប្រទះជាញឹកញាប់និងមានការកើតឡើងកាន់តែច្រើនតាមអាយុ។បច្ចុប្បន្នចាត់ទុកថាជាជំងឺមានសារៈសំខាន់ជាពិសេសក្នុងប្រទេសថៃដែលកំពុងឈានចូលកាន់សង្គមមនុស្សចាស់យ៉ាងពេញលេញ។ ជំងឺខ្សោយសន្លាក់ប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅយ៉ាងជាក់ស្ដែងទាំងផ្នែករាងកាយនិងសភាពផ្លូវចិត្ត។មូលហេតុនៃការខ្សោយសន្លាក់មានទាំងផ្នែកដែលដឹងពីមូលហេតុ ដូចជា ការខ្សោយសន្លាក់ដែលកើតឡើងក្រោយបានទទួលគ្រោះថ្នាក់ ការខ្សោយសន្លាក់ដែលជួបប្រទះរួមជាមួយជំងឺការរលាកឬរលាកស្រោមសន្លាក់និងផ្នែកដែលមិនដឹងពីមូលហេតុដែលជួបប្រទះលើក្រុមដែលមានការប្រើប្រាស់ច្រើនតាមអាយុដែលកើនឡើង។ ផលប៉ះពាល់ដែលតាមមកពីការខ្សោយសន្លាក់មានដូចជា សាច់ដុំមិនមាំមួនធ្វើឲ្យមានរោគសញ្ញាទន់ខ្សោយ ការរលាកក្នុងសន្លាក់ធ្វើឲ្យមានការឈឺ ទឹកចិញ្ចឹមសន្លាក់មានការខូចខាតសភាពតាមធម្មជាតិ និងការបំផ្លាញឆ្អឹងខ្ចីជាបន្ដបន្ទាប់ ធ្វើឲ្យមានការឈឺនៅពេលដើរទាំងផ្លូវរាបនិងការដើរចុះជណ្ដើរ រួមទាំងកើតការខុសទម្រង់របស់សន្លាក់ជង្គង់។
การรักษาในปัจจุบัน ได้แก่ การรับประทานยา การทำกายภาพบำบัด การฉีดยาเสตียรอยด์ และการฉีดยาน้ำเลี้ยงข้อเทียม ซึ่งมีทั้งแบบฉีดหนึ่งเข็ม สามเข็ม หรือห้าเข็ม โดยฉีดสัปดาห์ละ 1 ครั้ง ซึ่งต้องฉีดทุกๆ 6 เดือน หากการรักษาด้วยวิธีดังกล่าวไม่ได้ผล ผู้ป่วยจำเป็นต้องเข้ารับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ซึ่งมีทั้งแบบครึ่งข้อ (Unicompartmental Knee Arthroplasty: UKA) หรือแบบเต็มข้อ (Total Knee Arthroplasty: TKA) ขึ้นกับการวินิจฉัยและดุลพินิจของแพทย์ ซึ่งให้ผลการรักษาที่ดีและถือเป็นมาตรฐานการรักษาในปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม ความคาดหวังของผู้ป่วยโรคข้อเสื่อมมีการเปลี่ยนแปลงไปเนื่องจากประชากรในปัจจุบันมีอายุยืนยาวขึ้น มีความต้องการออกกำลังกายมากขึ้น ความต้องการรับประทานยาแก้อักเสบน้อยลง ไม่ต้องการฉีดยาเข้าข้อบ่อยครั้ง ต้องการยาที่ออกฤทธิ์ได้นานมากกว่า 6 เดือน และที่สำคัญคือ ต้องการผ่าตัดในกรณีที่จำเป็นและถึงเวลาอันเหมาะสมเท่านั้น
ការព្យាបាលនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដូចជា ការលេបថ្នាំ ការព្យាបាលដោយចលនា ការចាក់ថ្នាំស្តេរ៉ូអ៊ីត និងការចាក់ថ្នាំចិញ្ចឹមសន្លាក់សិប្បនិម្មិត ដែលមានទាំងប្រភេទចាក់មួយម្ជុល បីម្ជុល ឬប្រាំម្ជុល ដែលចាក់មួយសប្ដាហ៍ 1 ដង ដោយត្រូវចាក់រៀងរាល់ 6 ខែម្ដង។ ប្រសិនបើការព្យាបាលដោយវិធីនេះមិនបានលទ្ធផលទេ អ្នកជំងឺចាំបាច់ត្រូវចូលវះកាត់ប្ដូរសន្លាក់សិប្បនិម្មិត ដែលមានទាំងប្រភេទពាក់កណ្ដាលសន្លាក់(Unicompartmental Knee Arthroplasty: UKA) ឬប្រភេទសន្លាក់ទាំងមូល (Total Knee Arthroplasty: TKA) អាស្រ័យលើការវិនិច្ឆ័យនិងការយល់ឃើញរបស់គ្រូពេទ្យដោយផ្ដល់លទ្ធផលការព្យាបាលដ៏ល្អនិងចាត់ទុកថាជាមាត្រដ្ឋានការព្យាបាលនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ យ៉ាងណាក្ដី ការរំពឹងរបស់អ្នកជំងឺខ្សោយសន្លាក់មានការផ្លាស់ប្ដូរដោយសារប្រជាជននាពេលបច្ចុប្បន្នមានអាយុកាន់តែវែង មានតម្រូវការហាត់ប្រាណកាន់តែច្រើន តម្រូវការលេបថ្នាំបំបាត់ការរលាកថយចុះ មិនត្រូវការចាក់ថ្នាំចូលសន្លាក់ញឹកញាប់ ត្រូវការថ្នាំដែលមានប្រសិទ្ធភាពបានច្រើនជាង 6 ខែ ហើយដែលសំខាន់គឺត្រូវការវះកាត់ក្នុងករណីដែលចាំបាច់និងដល់ពេលដ៏សមស្របតែប៉ុណ្ណោះ។
ในโลกปัจจุบันเป็นโลกของการรักษาด้วยเทคโนโลยีชีวภาพชั้นสูง (Advanced biotechnology) การแพทย์มาตรฐานในปัจจุบัน (Conventional medicine) มีแนวโน้มที่จะเปลี่ยนไปเป็นการรักษาสภาพเดิมของร่างกายให้ดีที่สุดและนานที่สุดด้วยการหายตามธรรมชาติ (Regenerative medicine)
ក្នុងពិភពលោកបច្ចុប្បន្នជាពិភពលោកនៃការព្យាបាលដោយជីវបច្ចេកវិទ្យាជាន់ខ្ពស់ (Advanced biotechnology)
វេជ្ជសាស្ដ្រមាត្រដ្ឋាននាបច្ចុប្បន្ន (Conventional medicine) មានទំនោរក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរទៅជាការព្យាបាលសភាពដើមរបស់រាងកាយឲ្យល្អបំផុតនិងយូរបំផុតដោយការជាសះស្បើយតាមធម្មជាតិ (Regenerative medicine)។
การรักษาข้อเสื่อมโดยวิธีธรรมชาติที่ปลอดภัย ได้ผลดี มีประสิทธิภาพ จึงถูกพัฒนาขี้นตามลำดับตั้งแต่ พ.ศ. 2556 เป็นต้นมาในประเทศไทย เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของประสิทธิภาพการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิด เกล็ดเลือดเข้มข้นและการกระตุ้นตามธรรมชาติที่เหมาะสม
ការព្យាបាលការខ្សោយសន្លាក់ដោយវិធីធម្មជាតិដែលមានសុវត្ថិភាព បានលទ្ធផលល្អ ទើបត្រូវបានអភិវឌ្ឍតាមលំដាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2013 រហូតមកនៅក្នុងប្រទេសថៃ ដើម្បីសិក្សាទំនាក់ទំនងរបស់ប្រសិទ្ធភាពការព្យាបាលដោយកោសិកាដើមកំណើត កោសិកាឈាមខាប់និងការជំរុញតាមធម្មជាតិដ៏សមស្រប។
ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2553 การใช้เกล็ดเลือดเข้มข้นเพื่อใช้ในการรักษาโรคข้อเสื่อมได้รับการยอมรับจากองค์การอาหารและยา (FDA) ของประเทศสหรัฐอเมริกา อย่างไรก็ตาม ข้อบ่งชี้ของการรักษาด้วยวิธีนี้ มักใช้ในการรักษาข้อเสื่อมระยะต้นซึ่งมักพบในนักกีฬาและผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 55 ปี มีการฉีด 2-4 ครั้ง โดยฉีดทุก 4-6 เดือน หากเป็นข้อเสื่อมระยะกลางและระยะปลาย ผู้ป่วยมักจะได้รับคำแนะนำให้เข้ารับการผ่าตัดข้อเทียมแบบครึ่งข้อ (UKA) หรือแบบเต็มข้อ (TKA) สำหรับปัญหาในประเทศไทย คือ ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีลักษณะที่เป็นผู้ป่วยที่อายุมาก ผู้ป่วยมักมาพบแพทย์เมื่อมีข้อเสื่อมในระยะกลางถึงปลาย จึงส่งผลให้มีอัตราการผ่าตัดที่เพิ่มสูงขึ้นในผู้ป่วยกลุ่มดังกล่าว
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2010 មក ការប្រើកោសិកាឈាមខាប់ដើម្បីប្រើក្នុងការព្យាបាលជំងឺខ្សោយសន្លាក់ត្រូបានទទួលស្គាល់ពី
អង្គការឱសថនិងចំណីអាហារ (FDA) របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ យ៉ាងណាក្ដី ការចង្អុលបង្ហាញការព្យាបាលដោយវិធីនេះរមែងប្រើក្នុងការព្យាបាលការខ្សោយសន្លាក់ដំណាក់កាលដំបូងដែលរមែងជួបប្រទះលើកីឡាករនិងមនុស្សដែលអាយុតិចជាង 55 ឆ្នាំ។ មានការចាក់ថ្នាំ 2-4 ដង ដោយចាក់រៀងរាល់ 4-6 ខែ ប្រសិនបើខ្សោយសន្លាក់ដំណាក់កាលកណ្ដាលនិងដំណាក់កាលចុងក្រោយ អ្នកជំងឺតែងតែបានទទួលការណែនាំឲ្យទទួលការវះកាត់សន្លាក់សិប្បនិម្មិតពាក់កណ្ដាលសន្លាក់ (UKA) ឬសន្លាក់ទាំងមូល (TKA) ។ សម្រាប់បញ្ហាក្នុងប្រទេសថៃគឺ អ្នកជំងឺភាគច្រើនមានលក្ខណៈជាអ្នកជំងឺដែលមានអាយុច្រើន អ្នកជំងឺតែងតែមកជួបពេទ្យនៅពេលមានការខ្សោយសន្លាក់ក្នុងដំណាក់កាលចុងក្រោយទើបធ្វើឲ្យមានអត្រាការវះកាត់ខ្ពស់ឡើងសម្រាប់អ្នកជំងឺក្រុមនេះ។
การวิจัยและพัฒนามาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2557 จนถึงปัจจุบัน ทำให้ทีมแพทย์สามารถใช้เกล็ดเลือดเข้มข้นชนิดปั่นสามครั้ง (Plasma Rich in Growth Factors) ซึ่งมีจำนวนเกล็ดเลือดที่เข้มข้นมากขึ้น มีปัจจัยที่เพิ่มประสิทธิภาพในการรักษาโรคข้อเสื่อมได้ในทุกระยะ และใช้ได้ในคนที่อายุมากขึ้น โดยที่ยังไม่มีความจำเป็นที่จะต้องได้รับการผ่าตัด
ការស្រាវជ្រាវនិងអភិវឌ្ឍន៍ជាបន្ដបន្ទាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2014 រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ធ្វើឲ្យក្រុមគ្រូពេទ្យអាចប្រើកោសិកាឈាមខាប់ប្រភេទកិនបីដង (Plasma Rich in Growth Factors) ដែលមានចំនួនកោសិកាឈាមដែលកាន់តែខាប់ជាងមុន មានកត្តាដែលបង្កើនប្រសិទ្ធភាពក្នុងការព្យាបាលជំងឺខ្សោយសន្លាក់បានគ្រប់ដំណាក់កាលនិងប្រើបានជាមួយមនុស្សដែលមានអាយុកាន់តែច្រើនឡើង ដោយមិនទាន់មានភាពចាំបាច់ដែលត្រូវទទួលការវះកាត់ទេ។
พลาสมาเข้มข้นที่อุดมไปด้วยสารกระตุ้นการเจริญเติบโต (Plasma Rich in Growth Factors) คือ พลาสมาเข้มข้นที่อุดมไปด้วยเกล็ดเลือดและสารกระตุ้นการเจริญเติบโต (Growth Factor) ซึ่งเตรียมขึ้นจากเลือดของผู้ป่วยเอง นำไปผ่านกระบวนการปั่นแบบปลอดเชื้อด้วยอุปกรณ์ที่มีมาตรฐานจำนวน 3 ครั้ง (PRGF-triple spin technique) เพื่อให้ได้พลาสมาซึ่งมีองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการ1 คือ 1.) เกล็ดเลือด ซึ่งเป็นองค์ประกอบหลักของการให้สารกระตุ้นการเจริญเติบโต (Growth Factors) โดยความเข้มข้นของเกล็ดเลือดในการรักษาควรมีความเข้มข้นมากกว่าปกติ 5 เท่า 2.) เม็ดเลือดขาวชนิด Monocyte ที่ช่วยลดการอักเสบตามธรรมชาติ ซึ่งในการวิจัยพบว่ามีสารกระตุ้นการเจริญเติบโต (Growth factors) ในเม็ดเลือดขาวชนิดดังกล่าว 3.) โปรตีนในเลือด ทำหน้าที่เป็นที่อยู่ของสารที่กระตุ้นการเจริญเติบโต (Growth factors) ทำให้เกล็ดเลือดเข้มข้นอยู่ในข้อและออกฤทธิ์ได้นานขึ้น มีส่วนช่วยในการซ่อมแซมและผลิตน้ำเลี้ยงข้อตามธรรมชาติ โดยการฉีด 1-2 ครั้ง ภายใน 6-12 เดือน ซึ่งจะทำให้การรักษาได้ผลดีเป็นระยะเวลา 9-12 เดือน มีงานวิจัยและหลักฐานเชิงประจักษ์รองรับถึงความปลอดภัยในการใช้รักษาโรคข้อเข่าเสื่อม2 ให้ผลการรักษาที่ใกล้เคียงกับการฉีดสเตียรอยด์ใน 2 เดือนแรก และดีกว่าสเตียรอยด์ที่ระยะเวลา 2-12 เดือน3 รวมถึงสามารถช่วยชะลอการผ่าตัดข้อเทียมได้ 76-87.5% (ขึ้นกับระยะความรุนแรงของโรค) ที่ระยะเวลา 2 ปี4 และ 70-80% ที่ระยะเวลา 3 ปี5 ซึ่งผลการวิจัยดังกล่าวได้รับการตีพิมพ์ลงในวารสารนานาชาติ จำนวน 4 ฉบับ ในช่วง พ.ศ. 2561- 2565 ได้รับอนุสิทธิบัตรจำนวน 3 ฉบับ ในปี พ.ศ. 2562 และรางวัลนวัตกรรมจากสมาคมข้อเข่าข้อสะโพกแห่งประเทศไทย (Innovation award, the Thai Hip & Knee Society) ใน พ.ศ. 2564 และรางวัลนักวิจัยผู้ทรงคุณวุฒิยอดเยี่ยม โรงพยาบาลตำรวจ ได้มีการเผยแพร่ความรู้มากกว่า 20 จังหวัดทั่วประเทศไทย ปัจจุบันมีผู้ป่วยได้รับการรักษามากกว่า 2,500 ราย
ស្លាស្មាខាប់ដែលសម្បូរទៅដោយសារធាតុជំរុញការលូតលាស់ (Plasma Rich in Growth Factors) គឺផ្លាស្មាខាប់ដែលសម្បូរទៅដោយកោសិកាឈាមនិងសារធាតុជំរុញការលូតលាស់ (Growth Factor) ដែលត្រៀមឡើងពីឈាមរបស់អ្នកជំងឺ យកទៅឆ្លងកាត់ការកិនប្រកបដោយសុវត្ថិភាពគ្មានមេរោគដោយឧបករណ៍ដែលមានមាត្រដ្ឋានចំនួន 3 ដង (PRGF-triple spin technique) ដើម្បីឲ្យបានផ្លាស្មាដែលមានសមាសធាតុផ្សំសំខាន់ 3 ប្រការ1 គឺ 1.) កោសិកាឈាមដែលជាសមាសធាតុផ្សំចម្បងនៃការផ្ដល់សារធាតុជំរុញការលូតលាស់ (Growth Factors) ដោយកំហាប់របស់កោសិកាឈាមក្នុងការព្យាបាលគួរមានកំហាប់ច្រើនជាងធម្មតា 5 ដង។ 2.) គ្រាប់ឈាមសប្រភេទ Monocyte ដែលជួយកាត់បន្ថយការរលាកតាមធម្មជាតិ ដោយក្នុងការស្រាវជ្រាវប្រទះឃើញថាមានសារធាតុជំរុញការលូតលាស់ (Growth factors) ក្នុងគ្រាប់ឈាមសប្រភេទខាងលើនេះ។ 3.) ប្រូតេអ៊ីនក្នុងឈាម ដើរតួនាទីជាកន្លែងនៅរបស់សារធាតុដែលជំរុញការលូតលាស់ (Growth factors) ធ្វើឲ្យកោសិកាឈាមខាប់នៅក្នុងសន្លាក់និងបញ្ចេញប្រសិទ្ធភាពបានកាន់តែយូរ មានចំណែកជួយក្នុងការជួសជុលនិង ផលិតទឹកចិញ្ចឹមសន្លាក់តាមធម្មជាតិដោយការចាក់ 1-2 ដង ក្នុងរយៈពេល 6-12 ខែ ដែលធ្វើឲ្យការព្យាបាលបានលទ្ធផលល្អរយៈពេល 9-12 ខែ។ មានការស្រាវនិងភ័ស្ដុតាងជាក់ស្ដែងធានាដល់សុវត្ថិភាពក្នុងការប្រើប្រាស់ព្យាបាលជំងឹខ្សោយសន្លាក់2 ផ្ដល់លទ្ធផលការព្យាបាលដែលប្រហាក់ប្រហែលជាមួយការចាក់ស្តេរ៉ូអ៊ីតក្នុង 2 ខែដំបូង និងល្អជាងស្តេរ៉ូអ៊ីតនៅដំណាក់កាល 2-12 ខែ3 រួមទាំងអាចជួយពន្យារការវះកាត់សន្លាក់សិប្បនិម្មិតបាន 76-87.5% (អាស្រ័យលើដំណាក់កាលភាពធ្ងន់ធ្ងររបស់ជំងឺ) នៅដំណាក់កាល 2 ឆ្នាំ4 និង 70-80% នៅដំណាក់កាល 3 ឆ្នាំ5 ដែលទ្ធផលការស្រាវជ្រាវខាងលើត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីអន្តរជាតិ ចំនួន 4 ច្បាប់ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018-2022 បានទទួលប័ណ្ណប៉ាតង់ចំនួន 3 ច្បាប់ក្នុងឆ្នាំ 2019 និងរង្វាន់នវានុវត្តន៍ពីសមាគមក្បាលជង្គង់និងសន្លាក់ត្រគាកនៃប្រទេសថៃ (Innovation award, the Thai Hip & Knee Society) ក្នុងឆ្នាំ 2021 និងរង្វាន់អ្នកស្រាវជ្រាវគុណវុឌ្ឍដ៏វិសេស។ មន្ទីរពេទ្យនគរបាល បានផ្សព្វផ្សាយចំណេះដឹងជាង 20 ខេត្តទូទាំងប្រទេសថៃ។ បច្ចុប្បន្នមានអ្នកជំងឺបានទទួលការព្យាបាលជាង 2,500 នាក់។
Plasma Rich in Growth Factors | Platelet-Rich Plasma | |
ความถี่ในการรักษา
ភាពញឹកញាប់ក្នុងការព្យាបាល |
1-2 ครั้ง ในระยะเวลา 6-12 เดือน
1-2 ដង ក្នុងរយៈពេល 6-12 ខែ |
สัปดาห์ละ 1 ครั้ง ติดต่อกัน 3-5 ครั้ง ในระยะเวลา 4-6 เดือน
មួយសប្ដាហ៍ 1 ដង ជាប់គ្នា 3-5 ដងក្នុងរយៈពេល 4-6 ខែ |
ความเสื่อมของข้อเข่าที่รับการรักษาได้
ការចុះខ្សោយសន្លាក់ជង្គង់ដែលទទួលការព្យាបាលបាន |
ข้อเข่าเสื่อมทุกระยะ*
សន្លាក់ជង្គង់ចុះខ្សោយគ្រប់ដំណាក់កាល* |
ข้อเข่าเสื่อมระยะเริ่มต้นเท่านั้น
សន្លាក់ជង្គង់ចុះខ្សោយក្នុងដំណាក់កាលដំបូងប៉ុណ្ណោះ |
องค์ประกอบ
សមាសធាតុផ្សំ |
เกล็ดเลือด เม็ดเลือดขาว โปรตีน
កោសិកាឈាម គ្រាប់ឈាមស ប្រូតេអ៊ីន |
เกล็ดเลือด
កោសិកាឈាម |